Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroluje przedsiębiorców. Rocznie przeprowadza około 80 tys. kontroli. Stoją one na straży praw ubezpieczonych, ale pomagają też płatnikom w realizacji ich obowiązków. Płatnicy mogą zgłosić zastrzeżenia do protokołu kończącego kontrolę.

Co kontroluje ZUS?

– Kontrole są zadaniem ustawowym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Musimy sprawdzić, czy dane, które płatnik nam przekazuje, są zgodne z dokumentacją, którą prowadzi – przypomina Elżbieta Żurek z Departamentu Kontroli Płatników Składek w Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Podczas wizyty Zakład może sprawdzić, jak płatnik wywiązuje się z zadań w zakresie ubezpieczeń społecznych. Przedmiotem kontroli jest przede wszystkim zgłoszenie zatrudnionych do ubezpieczeń oraz weryfikacja obliczania i opłacania składek. 

– W czasie kontroli ustalamy, czy wszystkie osoby, które podlegają zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych bądź do ubezpieczenia zdrowotnego, są zgłoszone. W zakresie składek na ubezpieczenia społeczne sprawdzamy, czy płatnik prawidłowo obliczył podstawę ich wymiaru i same składki, czy prawidłowo ustalił prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i je rozliczył. Kontrolujemy też, czy płatnik składek poprawnie przygotował wniosek o emeryturę lub rentę – wskazuje Żurek.

Czy ZUS wpada na kontrolę bez uprzedzenia?

Kontrola nie może być przeprowadzona bez wcześniejszego zawiadomienia. Powinna się rozpocząć po upływie 7 dni od dostarczenia zawiadomienia i nie później niż 30 dni od jego doręczenia. Jeśli upłynie więcej czasu, konieczne jest ponownie zawiadomienie. 

– Kontrole ZUS są zapowiadane, by płatnik miał czas na przygotowanie odpowiedniej dokumentacji, zwłaszcza że obejmują one okres co najmniej trzech lat. Na zawiadomieniu o zamiarze przeprowadzeniu kontroli jest podany kontakt do inspektora kontroli. Terminy i kolejność przygotowywania dokumentacji należy ustalić właśnie z nim – mówi Elżbieta Żurek.

Przedsiębiorca może wnieść sprzeciw

Przedsiębiorca może wnieść w ciągu 3 dni sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów. ZUS w ciągu 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu rozpatruje go i wydaje postanowienie o odstąpieniu od czynności kontrolnych albo ich kontynuowaniu. Na to postanowienie można wnieść zażalenie (w terminie 3 dni od dnia otrzymania postanowienia). Rozstrzygnięcie zażalenia następuje w ciągu 7 dni od dnia jego wniesienia.

Protokół i odwołanie od protokołu z kontroli ZUS

Efektem przeprowadzonej kontroli jest protokół, do którego w ciągu 14 dni płatnik może zgłosić zastrzeżenia. Inspektor kontroli je rozpatruje i może wówczas podjąć decyzję o przeprowadzeniu dodatkowych czynności. Płatnik otrzymuje pismo o sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń.

– Od protokołu nie można się odwołać, gdyż nie jest to decyzja administracyjna. Niemniej jednak każdy przedsiębiorca ma prawo w terminie 14 dni od otrzymania protokołu złożyć do niego zastrzeżenia. Istotne, by zastrzeżenia były złożone na piśmie – podkreśla Karolina Stawicka, adwokat w kancelarii Bird & Bird.

Ekspertka podkreśla, że termin 14 dni liczony jest od otrzymania protokołu, tzn. od momentu odebrania protokołu od inspektora kontroli, odebrania go od ZUS czy momentu nadania go na poczcie.

– Istotne jest, by składając zastrzeżenia do protokołu, nie tylko podać, z czym się nie zgadzamy, lecz także przedstawić dowody, które pomogą inspektorowi ZUS zweryfikować, czy rzeczywiście dobrze przeprowadził kontrolę, jakie mamy stanowisko – podkreśla Elżbieta Żurek.

Warto pamiętać, że po otrzymaniu zastrzeżeń, inspektor może je odrzucić. Po upływie terminu do wniesienia zastrzeżeń płatnik musi w terminie 30 dni od otrzymania protokołu złożyć dokumenty korygujące lub brakujące. Jeśli nie wykona tego obowiązku, ZUS wydaje decyzję. Przysługuje od niej odwołanie do sądu w terminie 30 dni.